Czy pracując w pomocy społecznej, warto znać KPA?

Tak, ale pod warunkiem… Pod warunkiem, że:

– chcesz czuć się pewnie, rozmawiając z petentem/klientem jednostki;

– chcesz szybko podejmować właściwe decyzje w swojej pracy;

– chcesz rozumieć, skąd bierze się system funkcjonowania twojej jednostki;

– nie chcesz bać się kontroli przełożonych bądź organów wyższej instancji.

Taki mały kodeks. O co tyle szumu? Faktycznie, kodeks postępowania administracyjnego jest w istocie rozmiarów niewielkiej broszury. Swobodnie można zapoznać się z jego treścią w ciągu pół godziny. Na czym polega zatem trudność postępowania administracyjnego?

Przepisy są sformułowane tak zwięźle, lakonicznie i ogólnikowo, że prawdziwe KPA zaczyna się dopiero na żywym organizmie. Co to znaczy? To znaczy, że dopiero wówczas, gdy mamy do rozwiązania konkretny problem prawny i sięgamy po KPA, okazuje się, że to nie wystarcza. Prosty przepis okazuje się trudny do zastosowania. Często komentarze doktryny również są niewystarczające. W dalszej kolejności należy sięgnąć do orzecznictwa dotyczącego KPA i na tej podstawie szukać właściwego zastosowania przepisu w swojej sprawie.

Od czego zatem zacząć, aby sprawnie poruszać się w tej materii?

Odpowiedź jest prosta. Od KPA!

Ten kodeks można przeczytać w pół godziny,

ale aby zrozumieć istotę przepisu, należy go rozłożyć na czynniki pierwsze,

zapoznać się z komentarzami doktryny i orzecznictwem sądowym.

Zapraszamy Państwa na nasze szkolenie,

które z założenia ma być hitem!

100% wiedzy, 100% praktyki

100% ukierunkowania na Państwa „zagwozdki” z KPA

KPA w pomocy społecznej.
Szkolenie online na żywo z sesją pytań i odpowiedzi.

Termin: 09.12.2024 r., godz. 10:00

Zarejestruj się: tutaj!

Szkolenie poprowadzi nasz ekspert Sylwia Juźwiak – prawnik, dydaktyk i konsultant prawny.

Od kilkunastu lat w ramach prowadzonej działalności gospodarczej jest konsultantem prawnym jednostek organizacyjnych pomocy społecznej.

Zacznijmy od podstaw. Jakie są fundamenty KPA? Zasady!

Oto i one:

1. zasada praworządności (art. 6 k.p.a.);
2. zasada prawdy obiektywnej; zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli (art. 7 k.p.a.);
3. zasada rozstrzygania wątpliwości prawnych na korzyść strony (art. 7a k.p.a.);
4. współdziałanie organów administracji publicznej (art. 7b k.p.a.);
5. zasada zaufania do władzy publicznej (art. 8 k.p.a.);
6. zasada informowania stron (art. 9 k.p.a.);
7. zasada czynnego udziału strony w postępowaniu (art. 10 k.p.a.)
8. zasada przekonywania (art. 11 k.p.a.);
9. zasada szybkości i prostoty postępowania (art. 12 k.p.a.);
10. zasada polubownego rozstrzygania kwestii spornych (art. 13 k.p.a.);
11. zasada pisemności postępowania; załatwianie spraw z wykorzystaniem pism generowanych automatycznie lub usług online (art. 14 k.p.a.);
12. zasada umożliwiania dokonywania oceny działania urzędów kierowanych przez organy administracji publicznej (art. 14a k.p.a.);
13. zasada dwuinstancyjności postępowania (art. 15 k.p.a.);
14. zasada trwałości decyzji administracyjnych, zasada sądowej kontroli decyzji ostatecznych (art. 16 k.p.a.).

Samo istnienie powyższych zasad wydaje się kwestią oczywistą. W każdej większej czy znaczącej procedurze prawnej są określone zasady. Zazwyczaj stanowią one szereg regułek, których uczą się studenci na uczelniach. W KPA jednak, jak w żadnej z innych procedur, zasady z pierwszych stron kodeksu, mają kolosalne znaczenie dla prawidłowego zastosowania innych przepisów. Jako że przepisy z KPA są bardzo ogólnikowe, zasady pozwalają na określenie kierunku ich interpretacji. Dlatego tak ważne jest dokładne zrozumienie zasad, jakimi rządzi się KPA.

Nasz prawnik Sylwia Juźwiak podczas szkolenia omówi wszystkie powyższe zasady, odwołując się do orzecznictwa sądowego.

ZASADA PRAWORZĄDNOŚCI (art. 6 k.p.a.)

Pierwsza z zasad, czyli zasada prawodządności, wynika z art. 6 k.p.a., zgodnie z którym: organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa. W konkretnych sytuacjach prawnych, może się pojawić pytanie, czy chodzi o przepisy z daty zdarzenia, które opisał petent, czy może chodzi o przepisy z dnia wszczęcia postępowania?

Tego już w kodeksie nie ma. Odpowiedź na pytanie wynika z komentarzy i orzecznictwa, z którym prawnik Sylwia Juźwiak Państwa zapozna…

I tak, odnosząc się do postawionego pytania, jak stanowi wyrok WSA w Poznaniu z dnia 6 kwietnia 2022 r. (II SA/Po 897/21):

„Jedną z podstawowych zasad postępowania administracyjnego jest to, że organ wydaje decyzję na podstawie przepisów prawa materialnego obowiązującego w dacie orzekania. Na podstawie tych przepisów następuje też ocena interesu prawnego stron postępowania (wyrok WSA w Poznaniu z dnia 6 kwietnia 2022 r., sygn. akt II SA/Po 897/21).„

ZASADA PRAWDY OBIEKTYWNEJ (art. 7 k.p.a.)

Z zasady tej wynika konieczność kontrolowania przez organy administracji publicznej, czy uczestnicy postępowania przestrzegają prawa, ale także wynika obowiązek samokontroli przestrzegania prawa.

„Zasada prawdy obiektywnej jest naczelną zasadą postępowania, ma bowiem kapitalny wpływ na ukształtowanie całego postępowania, a zwłaszcza na rozłożenie ciężaru dowodu w postępowaniu administracyjnym” (B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz. Wyd. 19, Warszawa 2024, Legalis.pl).

Ta zasada kształtuje dla organu administracji publicznej obowiązek „wyczerpującego zbadania wszystkich okoliczności faktycznych związanych z określoną sprawą, aby w ten sposób stworzyć jej rzeczywisty obraz i uzyskać podstawę do trafnego zastosowania przepisu prawa” (W. Dawidowicz, Ogólne postępowanie administracyjne, s. 108).

ZASADA ROZSTRZYGANIA WĄTPLIWOŚCI PRAWNYCH NA KORZYŚĆ STRONY (art. 7a k.p.a.)

Zasada ta wyznacza kierunek wykładni prawa materialnego. Istnieją od niej pewne wyłączenia, np.:

„Rozstrzygnięcie wątpliwości interpretacyjnych na korzyść strony, o którym stanowi art. 7a § 1 KPA, nie jest możliwe, jeżeli sprzeciwiają się temu sporne interesy stron albo interesy osób trzecich, na które wynik postępowania ma bezpośredni wpływ. Powyższe ograniczenie jest uzasadnione, ponieważ rozstrzygnięcie wątpliwości na korzyść tylko jednego z podmiotów, których interesy są sporne, stanowiłoby nieuzasadnione naruszenie zasady równości sformułowanej w art. 8 § 1 KPA. Wyłączenie obowiązywania tej zasady jest przy tym uzasadnione kolizją nie tylko interesów prawnych, lecz także faktycznych, ponieważ ustawodawca nie dokonał ograniczenia zawężającego rodzaj interesu chronionego do interesu prawnego” (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 grudnia 2023 r., sygn. akt III OSK 3017/23).

WSPÓŁDZIAŁANIE ORGANÓW ADMNISTRACJI PUBLICZNEJ (art. 7b k.p.a.)

Powyższa zasada „wprowadza standardy do instytucji współdziałania organów administracji publicznej w toku załatwiania sprawy w drodze decyzji. Regulacja przepisów prawa administracyjnego daje podstawy do wyróżnienia dwóch rodzajów współdziałania: współdziałania materialnego i współdziałania procesowego. Współdziałanie materialne związane jest z przyjęciem w przepisach prawa materialnego uzależnienia rozstrzygnięcia sprawy od zajęcia stanowiska przez inny organ przez wyrażenie opinii, zgody, uzgodnienia, porozumienia (art. 106 § 1 KPA) (B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz. Wyd. 19, Warszawa 2024).

Z kolei przez współdziałanie procesowe „należy rozumieć współdziałanie w ustaleniu stanu faktycznego przez organ właściwy do rozpoznania sprawy. Współdziałanie procesowe obejmuje instytucję pomocy prawnej (art. 52 KPA), ale też w zakresie żądania przedstawienia przez organ administracji publicznej od innego organu administracji publicznej odpisu lub wyciągu dokumentu, jeżeli strona nie może go uzyskać, żądania dostarczenia przez organ oryginału dokumentu, jeżeli zachodzi konieczność jego przejrzenia (art. 76a § 1 KPA) (B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz. Wyd. 19, Warszawa 2024).

ZASADA ZAUFANIA DO WŁADZY PUBLICZNEJ (art. 8 k.p.a.)

„Z przepisu tego wynika (…), że organ nie może odstąpić od utrwalonej praktyki wyłącznie w celu załatwienia jednej sprawy, a równocześnie kontynuować tę praktykę w innych sprawach o takim samym stanie faktycznym i prawnym. Jeżeli natomiast istnieją uzasadnione przyczyny dla odmiennego załatwienia jednej sprawy, to istnienie owych uzasadnionych przyczyn wskazuje na odmienność stanu faktycznego lub prawnego takiej sprawy, co organ powinien wyjaśnić. Nie można wówczas mówić o związaniu ustaloną praktyką załatwiania spraw przez organ, skoro ta praktyka dotyczy spraw o podobnym, ale jednak nie tożsamym stanie faktycznym i prawnym (por. wyrok NSA z dnia 15 maja 2018 r., sygn. akt II OSK 1105/18, LEX nr 2525972) [w:] Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 października 2020 r., sygn. akt II OSK 2301/19.

ZASADA INFORMOWANIA STRON (art. 9 k.p.a.)

„Istotnie wynikający z art. 9 KPA obowiązek udzielania stronie pełnej informacji spoczywa na organie władzy publicznej zawsze wtedy, gdy informacja dotyczy okoliczności faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie praw i obowiązków strony będących przedmiotem postępowania. Celem udzielania tego rodzaju informacji będzie zawsze konieczność zapobieżenia szkodzie z powodu nieznajomości prawa. Z omawianej zasady wynika więc bezwzględny zakaz wykorzystywania przez organy administracji nieznajomości prawa przez obywateli lub przerzucanie skutków nieznajomości prawa przez urzędników na obywateli. Jakkolwiek więc art. 6 KPA stanowi, że organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa, to nie można tego przepisu rozumieć w ten sposób, że istnienie przepisu prawa jest nadrzędną wartością wykluczającą analizę konkretnego przypadku w odniesieniu do zasady słusznego interesu obywatela, jak też zwalniającą organ władzy publicznej od obowiązku czuwania na tym, by strona postępowania, wskutek niedoinformowania nie poniosła szkody z powodu nieznajomości prawa„ (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 29 maja 2024 r., sygn. akt II SA/Po 187/24).

ZASADA CZYNNEGO UDZIAŁU STRONY W POSTĘPOWANIU (art. 10 k.p.a.)

Zasada ta zapewnia stronie konstytucyjne prawo do procesu. „To właśnie przyznanie prawa do procesu otwiera przed jednostką obronę interesu prawnego w toku czynności organu administracji publicznej. Prawo do procesu to prawo do obrony. (…) Prawo do obrony jednostki stanowi podstawowy element standardów przyjętych w prawie unijnym. Nakłada to na organy administracji publicznej obowiązek dokonania wnikliwej wykładni przepisów prawa materialnego w celu wyprowadzenia zakresu podmiotowego jednostek, którym w okolicznościach hipotetycznego stanu faktycznego zapisanego w normie prawnej przyznano chroniony interes prawny. (B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz. Wyd. 19, Warszawa 2024).

ZASADA PRZEKONYWANIA (art. 11 k.p.a.)

„Z uzasadnienia decyzji strona powinna uzyskać wszechstronną informację o motywach, którymi kierował się organ administracji podejmując rozstrzygnięcie. W szczególności treść uzasadnienia decyzji powinna obrazować szczegółowy tok rozumowania organu, które doprowadziło do wydania konkretnego rozstrzygnięcia, oraz wskazywać i wyjaśniać przesłanki faktyczne, jakimi kierował się organ podejmując konkretne rozstrzygnięcie” (Wyrok
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 24 kwietnia 2024 r., sygn. akt III SA/Po 49/24)

ZASADA SZYBKOŚCI I PROSTOTY POSTĘPOWANIA (art. 12 k.p.a.)

„Zgodnie z art. 12 § 1 KPA organy administracji publicznej powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Z kolei w myśl art. 35 § 1 KPA organy administracji publicznej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki, a stosownie do § 3 tego artykułu załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym – w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania. Powołane przepisy określają terminy załatwienia sprawy administracyjnej. Należy jednak podkreślić, że przepisy te mają zastosowanie tylko w przypadku, gdy sprawa podlega załatwieniu w trybie przepisów KPA. Przez „bezczynność” należy bowiem rozumieć niewydanie w terminie decyzji lub postanowienia (względnie aktu lub czynności wskazanych w art. 3 § 2 pkt 4 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi), do którego wydania organ jest zobowiązany przepisem prawa. Natomiast pod pojęciem „przewlekłego prowadzenia postępowania” należy rozumieć sytuację prowadzenia postępowania w sposób nieefektywny, przez wykonywanie czynności w dużym odstępie czasu, bądź wykonywanie czynności pozornych, powodujących, że formalnie organ nie jest bezczynny” (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 czerwca 2024 r., sygn. akt III OSK 1894/22).

ZASADA POLUBOWNEGO ROZSTRZYGANIA KWESTII SPORNYCH (art. 13 k.p.a.)

W doktrynie prawa wskazuje się na dwa rodzaje ugody administracyjnej: po pierwsze są to uzgodnienia między stroną a organem administracji publicznej, które mogą przyjąć formę postanowienia; po drugie są to uzgodnienia między stronami dotyczące sprawy, która kończy się wydaniem decyzji administracyjnej. Innym sposobem polubownego załatwienia sprawy jest wydanie decyzji po przeprowadzonej mediacji.

Jaka jest różnica między ugodą a mediacją?

„Ugoda jest formą załatwienia sprawy, choć nie w pełni autonomiczną, skoro jej moc jest uzależniona od jej zatwierdzenia przez organ właściwy w sprawie. Tę zasadniczą różnicę wyraża regulacja art. 13 § 1 KPA, wskazując, że ugoda zawarta jest przez strony w sprawie, mediacja zaś to ustalenie stanu faktycznego i wynikającego z przepisów prawa materialnego praw i obowiązków strony w kwestiach spornych pomiędzy organem administracji publicznej a stroną w toku prowadzonego postępowania wyjaśniającego” (B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz. Wyd. 19, Warszawa 2024).

ZASADA PISEMNOŚCI POSTĘPOWANIA; ZAŁATWIANIE SPRAW Z WYKORZYSTANIEM PISM GENEROWANYCH AUTOMATYCZNIE LUB USŁUG ONLINE (art. 14 k.p.a.)

„Jeżeli decyzja ma zostać doręczona za pomocą środków komunikacji elektronicznej, to powinna być wydana w formie dokumentu elektronicznego. Skan decyzji, nieopatrzony podpisem elektronicznym, nie staje się decyzją wydaną w formie dokumentu elektronicznego i doręczenie go za pomocą środków komunikacji elektronicznej nie stanowi prawidłowego doręczenia decyzji (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 18 marca 2024 r., sygn. akt III SA/Gl 239/23).

ZASADA UMOŻLIWIANIA DOKONYWANIA OCENY DZIAŁANIA URZĘDÓW KIEROWANYCH PRZEZ ORGANY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ (art. 14a k.p.a.)

Z powyższej zasady wynika obowiązek wprowadzania przez organy administracji publicznych takich środków czy narzędzi, które umożliwią petentom dokonanie oceny urzędu i jego pracowników.

ZASADA DWUINSTANCYJNOŚCI POSTĘPOWANIA (art. 15 k.p.a.)

„Istota zasady dwuinstancyjności, wyrażona w art. 15 KPA (…), sprowadza się w judykaturze do dwukrotnego merytorycznego rozstrzygnięcia tej samej sprawy przez dwa różne organy administracji. Zgodnie z tą zasadą każda sprawa administracyjna rozpoznana i rozstrzygnięta decyzją organu I instancji podlega – w wyniku złożenia odwołania (zażalenia) przez uprawniony podmiot – ponownemu rozpoznaniu i rozstrzygnięciu przez organ II instancji. Owo wynikające z zasady dwuinstancyjności dwukrotne rozpatrywanie sprawy rozumiane jest jako konieczność dwukrotnego rozważenia materiału dowodowego – najpierw przez organ I instancji, a następnie przez organ odwoławczy„ (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 lipca 2024 r., sygn. akt II GSK 2460/23).

ZASADA TRWAŁOŚCI DECYZJI ADMINISTRACYJNYCH, ZASADA SĄDOWEJ KONTROLI DECYZJI OSTATECZNYCH (art. 16 k.p.a.)

„Artykuł 16 KPA wyraża zasadę trwałości decyzji administracyjnych. W konsekwencji uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznych, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w kodeksie lub w ustawach szczególnych. Przepisy dotyczące przywołanych instytucji mają charakter szczególnej i zupełnej regulacji prawnej, która tylko w drodze wyjątku i w ściśle określonych przypadkach pozwala na wzruszenie decyzji ostatecznej i jako takie nie mogą być interpretowane rozszerzająco. Zgodnie z art. 145 § 1 pkt 5 KPA, w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję” (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 11 kwietnia 2024 r., sygn. akt III SA/Kr 1758/23).

KPA w pomocy społecznej.
Szkolenie online na żywo z sesją pytań i odpowiedzi.

Termin: 09.12.2024 r., godz. 10:00

Zarejestruj się: tutaj!