Przegląd orzecznictwa: zasada subsydiarności w pomocy społecznej.
W sprawie dotyczącej przyznania świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności,
Skarżący zarzucał sądowi I instancji naruszenie przepisów prawa materialnego, w tym m.in.:
art. 2 ust. 1 oraz art. 3 ust.1 i ust. 3 ustawy o pomocy społecznej (Dz.U. z 2021 r. poz. 2268)
przez ,,niezastosowanie w sprawie, w sytuacji, gdy skarżący jest osobą wymagającą pełnego
wsparcia w celu zaspokojenia niezbędnych potrzeb bytowych i umożliwienia skarżącemu
życia w warunkach odpowiadających godności człowieka”.
Przyznana przez organ administracyjny wysokość świadczenia pieniężnego była, zdaniem
Skarżącego, zbyt niska i niewystarczająca na realizację zaleceń lekarskich dotyczących
przestrzegania diety wątrobowej.
Warto zwrócić szczególną uwagę na przedstawiony w powyższym zarzucie wymóg ,,pełnego
wsparcia”.
Zgodnie z treścią art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej:
,,Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie
osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie
pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.”
Natomiast art. 3 ust. 1 i ust. 3 ustawy stanowi:
,,1. Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia
niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności
człowieka.
3. Rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności
uzasadniających udzielenie pomocy.”
Żaden z przywołanych przepisów nie mówi o udzielaniu ,,pełnego wsparcia”. Skarżący
posłużył się wykładnią rozszerzającą, która prowadziła do konkluzji, że pomoc społeczna jest
instytucją mającą na celu całkowite (,,pełne”) zaspokojenie potrzeb osób do których jest
skierowana.
Z taką wykładnią nie zgodził się Naczelny Sąd Administracyjny, który zauważył, że:
,,Zgodnie z art. 2 ust. 1 PomSpołU [ustawa o pomocy społecznej - przyp. red.] , pomoc
społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i
rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie
pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Instytucja ta ma zatem
charakter pomocniczy, subsydiarny i doraźny, jej działania nakierowane są na pomoc w
przezwyciężeniu trudnych sytuacji, a nie na dostarczanie w pełnym zakresie środków do
życia (...) Zasada udzielania wsparcia potwierdza, że świadczenia pomocy społecznej mogą
mieć charakter uzupełniający i pomocniczy, zadania pomocy społecznej nie są realizowane
jedynie wówczas, gdy z jej zasobów zaspokojone zostaną w całości potrzeby
wnioskodawcy.”
Z treści uzasadnienia wynika zasada subsydiarnego charakteru instytucji pomocy społecznej.
Rozumując a contrario twierdzenie: ,,zadania pomocy społecznej nie są realizowane jedynie
wówczas, gdy z jej zasobów zaspokojone zostaną w całości potrzeby wnioskodawcy” należy
dojść do wniosku, że zadania polityki społecznej są realizowane jedynie wówczas, gdy z jej
zasobów nie mogą zostać zaspokojone w całości potrzeby wnioskodawcy.
Rozwijając stanowisko zaprezentowane przez Naczelny Sąd Administracyjny można
zaryzykować hipotezę, że istotą pomocy społecznej jest jej niemożność w całkowitym
zaspokajaniu potrzeb swoich adresatów, gdyż jej celem jest pomoc w przezwyciężaniu
trudności, z którymi jednostka nie jest sobie w stanie sama poradzić, ale nie może przy tym
prowadzić do zupełnego wyręczania jednostki i zdejmowania z niej wszelkiej
odpowiedzialności za własny byt.
Źródło: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 listopada 2022 r., sygn. I OSK
89/22 (Legalis nr 2793670)