Czy próby samobójcze są w Polsce karalne?

Nie. Usiłowanie popełnienia samobójstwa czy przygotowanie do niego nie jest zabronione przez polski Kodeks karny.

Obecnie w polskim prawie karnym istnieje jednak szereg przepisów, które regulują odpowiedzialność osób trzecich, które przyczyniły się do targnięcia się na życie przez samobójcę.

NAMOWA, UDZIELENIE POMOCY

              Zgodnie z art. 151 k.k., kto namową lub przez udzielenie pomocy doprowadza człowieka do targnięcia się na własne życie, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Przedmiotem ochrony tego przestępstwa jest oczywiście życie człowieka oraz – na co często wskazuje się w doktrynie prawa – wolność od wywierania destrukcyjnego wpływu na sposób, w jaki człowiek będzie swym życiem dysponować (J. Giezek [w:] D. Gruszecka, K. Lipiński, G. Łabuda, A. Muszyńska, T. Razowski, J. Giezek, Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, Warszawa 2021, art. 151).

Należy podkreślić, że do popełnienia przestępstwa dochodzi, gdy podjęta została próba samobójcza – niezależnie od jej rezultatu, to jest nawet wówczas gdy próba ta nie ma skutku śmiertelnego oraz bez względu na to, czy próba ta miała w ogóle jakiekolwiek szanse na zrealizowanie celu. Co istotne, przestępstwo to można popełnić wyłącznie umyślnie.

ZNĘCANIE

Art. 207 k.k. penalizuje czyn znęcania się.

Jego § 1 traktuje o znęcaniu się: fizycznym lub psychicznym nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy; § 1a o znęcaniu się nad osobą nieporadną ze względu na jej wiek, stan psychiczny lub fizyczny, zaś § 2 o znęcaniu się określonym w § 1 lub 1a połączonym  ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa.

I wreszcie art. 207 § 3 k.k. stanowi: jeżeli następstwem czynu określonego w § 1–2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15. „Aby stwierdzić znęcanie się jako przyczynę następstwa z art. 207 § 3 KK, wystarczy ustalenie, że bez tych aktów znęcania się pokrzywdzony nie zdecydowałby się na zamach samobójczy” (Z. Siwik, w: M. Filar, KK. Komentarz, 2008, s. 862, O. Górniok, w: O. Górniok, S. Hoc, S.M. Przyjemski, KK. Komentarz, t. 3, 1999, s. 193).

Także art. 352 § 3 k.k. traktuje o znęcaniu się, którego następstwem jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, ale tym razem chodzi o znęcanie się fizyczne lub psychiczne przez żołnierza nad podwładnym.

UPORCZYWE NĘKANIE, WYKORZYSTYWANIE WIZERUNKU, INNYCH DANYCH OSOBOWYCH

Art. 190a:

– w § 1 traktuje o uporczywym nękaniu innej osoby lub osoby jej najbliższej, co wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność,

– w § 2 traktuje o sytuacji, gdy sprawca, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek, inne jej dane osobowe lub inne dane, za pomocą których jest ona publicznie identyfikowana, przez co wyrządza jej szkodę majątkową lub osobistą.

              I wreszcie art. 190 § 3 k.k. stanowi, że jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15.

NIEUDZIELENIE POMOCY

W sposób pośredni osoba trzecia może także odpowiadać za samobójstwo na podstawie art. 162 § 1 k.k., który penalizuje czyn nieudzielenia pomocy.

Zgodnie z art. 162 § 1 k.k., kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Jeżeli bowiem chodzi o źródła bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życia czy zdrowia człowieka, to zalicza się do nich także akt samobójczy.

„Nieudzielenie pomocy drugiemu człowiekowi, znajdującemu się w bezpośrednim niebezpieczeństwie utraty życia czy doznania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu jest typem przestępstwa powszechnego, którego dopuścić się może każdy, kto jest świadkiem tego typu sytuacji lub w inny sposób posiadł wiedzę na temat istniejącego bezpośredniego niebezpieczeństwa i ma możliwość udzielenia pomocy osobie jej potrzebującej” (R.A. Stefański, Kodeks Karny. Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2023, wydanie 6).