Nowe obowiązki dla asystentów rodziny – to już pewne!

W połowie kwietnia 2023 r. Prezydent podpisał nowelizację Kodeksu postępowania
karnego i niektórych innych ustaw. Nowelizacja ma na celu wykonanie prawa Unii
Europejskiej w zakresie zapewnienia większej ochrony prawnej niepełnoletnich w
postępowaniach karnych.

Ustawa wprowadza nowe zadania dla asystentów rodziny w dodanym art. 76a
k.p.k., zgodnie z którym na wniosek oskarżonego, który nie ukończył 18 lat, podczas posiedzenia
albo rozprawy z jego udziałem może być obecny jego przedstawiciel ustawowy lub osoba, pod
której pieczą oskarżony pozostaje. Jeśli oskarżony nie posiada przedstawiciela ustawowego lub
osoby, pod której pieczą pozostaje, albo przewodniczący uznał, że udział tych osób może prowadzić
do naruszenia praw lub interesów oskarżonego, jest niecelowy ze względu na jego dobro,
uniemożliwia przeprowadzenie posiedzenia albo rozprawy albo utrudnia je w istotny sposób,
oskarżony może wskazać inną osobę pełnoletnią (art. 76a §1 zdanie pierwsze i drugie k.p.k.)

Dopiero art. 76a § 1 zdanie trzecie k.p.k. przewidywać będzie instrument
wprowadzenia do postępowania karnego asystenta rodziny: Jeżeli oskarżony nie wskazał takiej
osoby lub przewodniczący uznał, że jej obecność może prowadzić do naruszenia praw lub interesów
oskarżonego, jest niecelowa ze względu na jego dobro, uniemożliwia przeprowadzenie posiedzenia
albo rozprawy albo utrudnia je w istotny sposób, przewodniczący wyznacza asystenta rodziny, o
którym mowa w art. 12 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej.

Biorąc pod uwagę powyższe, asystent rodziny zostanie wprowadzony do karnego
procesu sądowego wówczas, gdy w postępowaniu karnym wystąpi poniższa kolejność:

1) oskarżony, który nie ukończył 18-tu lat złoży wniosek o obecność na rozprawie bądź
posiedzeniu przedstawiciela ustawowego lub osoby, pod której pieczą oskarżony pozostaje;

2) jeśli oskarżony nie będzie posiadał wyżej wymienionych osób (1) bądź Sąd uzna (2) – w ramach
swojej dyskrecjonalnej władzy – że:
– udział tych osób może prowadzić do naruszenia praw lub interesów oskarżonego,
– jest niecelowy ze względu na jego dobro,
– uniemożliwia przeprowadzenie posiedzenia albo rozprawy albo utrudnia je w istotny sposób,
oskarżony będzie mógł wskazać inną osobę pełnoletnią;

3) jeśli oskarżony nie wskaże innej osoby pełnoletniej (1) bądź przewodniczący uzna (2) – w
ramach swobodnej decyzji (dokładnie jak w punkcie poprzednim), że: obecność wskazanej przez
oskarżonego innej osoby pełnoletniej może prowadzić do naruszenia praw lub interesów
oskarżonego, jest niecelowa ze względu na jego dobro, uniemożliwia przeprowadzenie posiedzenia albo rozprawy

albo utrudnia je w istotny sposób, przewodniczący wyznacza asystenta rodziny, o
którym mowa w art. 12 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej.

Należy zwrócić szczególną uwagę na to, że zwrot „przewodniczący wyznacza asystenta
rodziny” oznacza obligatoryjne jego ustanowienie przez sędziego, przy zaistnieniu
wskazanych przesłanek!

Art. 76a § 2 zdanie pierwsze k.p.k. określi natomiast cele i przedmiot ochrony
wprowadzenia asystenta rodziny do konkretnego procesu karnego: Przewodniczący wyznacza
asystenta rodziny mając na uwadze ochronę praw lub interesów oskarżonego oraz zapewnienie
sprawnego przeprowadzenia posiedzenia lub rozprawy.

Z kolei art. 76 § 2 zdanie drugie k.p.k. stanowić będzie o tym, jak wyglądać będzie
procedura wyznaczenia przez sędziego przewodniczącego asystenta rodziny z oznaczonego
ośrodka pomocy społecznej do konkretnego procesu karnego: Przed wyznaczeniem asystenta
rodziny przewodniczący wzywa podmiot wskazany w art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o
wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, właściwy miejscowo ze względu na miejsce
prowadzenia postępowania, o niezwłoczne przekazanie listy zatrudnionych asystentów rodziny.

Nadto nowelizacja przewiduje także dodanie w art. 15 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o
wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2022 r. poz. 447 z późn. zm.) pkt 11a w
brzmieniu: „11a) udzielanie wsparcia dziecku przez towarzyszenie mu podczas posiedzenia
albo rozprawy z jego udziałem na podstawie art. 76a ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. –
Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 534 i 1023).

Warto podkreślić, że zgodnie ze znowelizowaną procedurą postępowania karnego za
wykonywanie dodatkowych obowiązków asystenci rodziny otrzymają dodatkowe wynagrodzenie:
Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych
określi, w drodze rozporządzenia, wysokość ryczałtu za udział w posiedzeniu albo rozprawie na
podstawie art. 76a § 1, mając na uwadze przewidywane średnie koszty stawiennictwa i udziału
asystenta rodziny w posiedzeniu albo rozprawie.

O tym, jak w praktyce będą wyglądać nowe obowiązki
asystentów rodziny mówiły już nasze ekspertki: Sylwia Jóźwiak
oraz Iwona Klimowicz!

W webinarze omówiły główne problemy praktyczne, które już teraz nasuwają się po lekturze nowych przepisów:
1. czy asystent wie, jak składać środki zaskarżenia,
2. a w ogóle po co mu ta wiedza, skoro nieletni musi mieć obrońcę,
3. skąd asystent ma znać sytuację dziecka, skoro rodzina nie musi być z
terenu działania asystenta,
4. czy na pewno zapis z ustawy o wspieraniu rodziny jest kompatybilny z
art. 76 k.p.k.?

Serdecznie zapraszamy do wysłuchania naszego bezpłatnego webinaru
„Nowe zadanie asystenta rodziny”: