[alert prawny] Przykre skutki nieznajomości KPA – nieważność decyzji.
Przyznawanie pomocy społecznej odbywa się w oparciu o ustawę o pomocy społecznej oraz kodeks postępowania administracyjnego. Procedura przyznawania szeroko pojętego wsparcia zawarta jest przede wszystkim w k.p.a. – to tam określone są formy i tryb działania organów.
Pracując w sektorze pomocy społecznej, można mieć wrażenie, że temat szkoleń z kpa jest nieustannie wznawiany. Trzeba podkreślić, że jest to krótka ustawa, ale jej trudność polega na tym, że często w konkretnym przypadku z życia wziętym, chcąc się nią posłużyć, zupełnie nie wiadomo, jak zastosować przepisy. Konieczna okazuje się wówczas znajomość bazy orzeczeń sądowych, bądź komentarzy do przepisów.
Właśnie z tego powodu szkolenia z k.p.a. są tak ważne.
W naszym przypadku, prowadzi je zawsze prawnik specjalizujący się w prawie pomocy społecznej,
który potrafi odpowiedzieć na wszystkie, trudne pytania z Państwa codziennej pracy.
Po naszym szkoleniu z zakresu k.p.a., uczestnicy:
– wiedzą, gdzie szukać odpowiedzi na pytania rodzące się przy rozpatrywaniu spraw;
– mają konkretne sygnatury spraw sądowych i w każdym momencie mogą zapoznać się z uzasadnieniem orzeczenia podobnego przypadku;
– mają świadomość, co do których zagadnień obowiązują różne linie orzecznicze;
– potrafią tak stosować przepisy, aby późniejsze kontrole nie wykazywały nieprawidłowości.
Nasi prelegenci na co dzień obsługują ośrodki pomocy społecznej
i nieustannie sporządzają opinie prawne z zakresu pomocy społecznej.
Dlaczego znajomość k.p.a. jest tak ważna, jeżeli pracuje się w pomocy społecznej? Od tego zależy:
– zasadność i prawidłowy tryb przyznania świadczenia;
– zapewnienie ochrony praw stron postępowania, np. umożliwienie zaznajomienia z aktami sprawy, umożliwienie czynnego udziału w procedurze, pouczanie o możliwości wnoszenia środków zaskarżenia.
z uwzględnieniem „lipcowej” nowelizacji
prowadząca: prawnik Sylwia Juźwiak
Zapisz się: tutaj!
Oferta „Premium” 1200 zł brutto za 15 uczestników,
każda następna osoba 20 zł brutto
lub w ofercie katalogowej 400 zł brutto za jedną zgłoszoną osobę, każda kolejna 90 zł brutto.
Więcej uczestników = lepsza oferta!
Napisz do nas i WYNEGOCJUJ CENĘ DLA SWOJEJ GRUPY!
Największą konsekwencją nieznajomości k.p.a. podczas wykonywania obowiązków służbowych, może się okazać nieważność wydanej decyzji.
„Stwierdzenie nieważności decyzji jest wyjątkiem od ogólnej zasady ich trwałości, wynikającej z art. 16 § 1 KPA i dlatego może mieć miejsce jedynie w przypadku, gdy akt dotknięty został w sposób niewątpliwy przynajmniej jedną z wad wymienionych w art. 156 § 1 KPA. Organ administracji publicznej orzekający w nadzwyczajnym trybie nieważnościowym ma jedynie uprawnienia kasacyjne, tzn. rozstrzyga tylko i wyłącznie w kwestii istnienia bądź nieistnienia w dacie wydania aktu przesłanek z art. 156 § 1 KPA, a zatem rozstrzygając kwestie czysto prawne.” (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 3 marca 2023 r., sygn. akt II OSK 616/20).
Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która:
1) wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości;
2) wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa;
3) dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną albo
sprawy, którą załatwiono milcząco;
4) została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie;
5) była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały;
6) w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą;
7) zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.
Uwaga! Nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyny nieprawidłowej właściwości, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne.
„Stwierdzenie nieważności ostatecznej decyzji administracyjnej, stanowiące wyjątek od zasady stabilności decyzji, wymaga bezspornego ustalenia, że uchylona decyzja jest dotknięta jedną z wad, określonych w art. 156 par. 1 pkt 1 KPA.” (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 lipca 1983 r., sygn. akt II SA 581/83).
naruszenie przepisów o właściwości
Jeśli chodzi o nieważność decyzji z powodu właściwości, jak wskazał NSA: „W myśl art. 156 par. 1 KPA naruszenie każdego rodzaju właściwości przez organ administracji przy wydawaniu decyzji administracyjnej powoduje nieważność decyzji bez względu na trafność merytorycznego rozstrzygnięcia.” (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 października 1982 r., sygn. akt II SA 1119/82).
B. Adamiak i J. Borkowski w komentarzu, pokreślili, że: „Na organach administracji publicznej spoczywa obowiązek przestrzegania swojej właściwości z urzędu, zgodnie z art. 19 KPA, w czym mieści się również obrona swojej właściwości przed zawłaszczeniem przez inne organy i obowiązek wejścia w spór co do właściwości lub spór kompetencyjny.„ (B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, wyd. 19, 2024)
„Z zasady przestrzegania przez organ administracyjny właściwości z urzędu (art. 19 KPA) wynika obowiązek skrupulatnego badania właściwości przez organ w każdym stadium postępowania. 4. Art. 156 par. 1 pkt 1 KPA nie tylko stanowi prawny instrument eliminacji z obrotu prawnego decyzji wydanych przez organ, który nie jest właściwy w sprawie, ale również spełnia funkcję gwarancyjną w odniesieniu do spoczywającego na organie administracyjnym obowiązku przestrzegania swojej właściwości miejscowej i rzeczowej.„ (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 maja 1991 r., sygn. akt III ARN 17/91).
z uwzględnieniem „lipcowej” nowelizacji
prowadząca: prawnik Sylwia Juźwiak
Zapisz się: tutaj!
brak podstawy prawnej/rażące naruszenie prawa
Kwestię braku podstawy prawnej, wyczerpująco wyjaśnił NSA w sprawie o sygn. II GSK 1800/16: „Przypomnieć w tym miejscu należy, że przesłanka braku podstawy prawnej jest spełniona, gdy przepisy prawa powszechnie obowiązującego nie zawierają podstawy wydania decyzji administracyjnej. Brak ten musi mieć charakter obiektywny. Z przeglądu orzecznictwa wynika, że rdzeń znaczenia pojęcia „decyzja wydana bez podstawy prawnej” jest jednoznaczny, bo albo nie ma przepisu prawnego, który umocowuje administrację publiczną do działania, albo też przepis jest, ale nie spełnia wymagań podstawy prawnej działania organów tej administracji, polegającego na wydawaniu decyzji administracyjnych i postanowień, rozumianych jako indywidualne akty administracyjne zewnętrzne” (J. Borkowski (w:) Komentarz, 2016, s. 760).[w:] Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 kwietnia 2018 r., II GSK 1800/16).
B. Adamiak i J. Borkowski usystematyzowali to zagadnienie: „Przypadki braku podstawy prawnej do wydania decyzji administracyjnej w indywidualnej sprawie będą miały miejsce, gdy:
1) obowiązek, uprawnienie, inny skutek prawny (np. wygaśnięcie decyzji) powstaje z mocy samego prawa, a do jego wykonania albo trzeba zastosować przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, albo też egzekucja będzie zbędna;
2) prawo nie wymaga określenia albo ustalenia praw lub obowiązków w drodze decyzji;
3) brak przepisu prawnego powszechnie obowiązującego, który stanowiłby podstawę załatwienia sprawy w drodze decyzji, ponieważ nie stanowi takiej podstawy prawnej ani przepis instrukcji, wytycznych, samoistnej uchwały Rady Ministrów (jak i akt wykonawczy do takiej uchwały), ani też akt normatywny nieopublikowany pomimo obowiązku jego promulgacji.” (B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, wyd. 19, 2024).
Jeśli zaś chodzi o milczące załatwienie sprawy, a brak podstawy prawnej, należy zauważyć, że milczące załatwienie sprawy wynika z przepisów szczególnych. Zatem brak takiego przepisu szczególnego i załatwienie sprawy w sposób milczący, będzie stanowić o braku podstawy prawnej.
Co do zaś rażącego naruszenia prawa, „wstępnym warunkiem uznania, że wystąpiło rażące naruszenie prawa, o którym mowa w art. 156 par. 1 pkt 2 Kpa, jest stwierdzenie, iż w zakresie objętym konkretną decyzją administracyjną obowiązywał niewątpliwy stan prawny.” (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 lipca 1994 r., sygn. akt V SA 535/94).
„O rażącym naruszeniu prawa w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 KPA, decydują łącznie trzy przesłanki: oczywistość naruszenia prawa, charakter przepisu, który został naruszony oraz racje ekonomiczne lub gospodarcze, czyli skutki, które wywołuje decyzja. Oczywistość naruszenia prawa polega na rzucającej się w oczy sprzeczności pomiędzy treścią rozstrzygnięcia a przepisem prawa stanowiącym jego podstawę prawną. W sposób rażący może zostać naruszony wyłącznie przepis, który może być stosowany w bezpośrednim rozumieniu, to znaczy taki, który nie wymaga stosowania wykładni prawa. Skutki, które wywołuje decyzja uznana za rażąco naruszającą prawo, to skutki niemożliwe do zaakceptowania z punktu widzenia wymagań praworządności – gospodarcze lub społeczne skutki naruszenia, których wystąpienie powoduje, że nie jest możliwe zaakceptowanie decyzji jako aktu wydanego przez organy praworządnego państwa. Konieczne jest także, aby stwierdzone naruszenie miało znacznie większą wagę aniżeli stabilność decyzji ostatecznej, o której stanowi art. 16 KPA” (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 sierpnia 2016 r., II OSK 2868/14).
z uwzględnieniem „lipcowej” nowelizacji
prowadząca: prawnik Sylwia Juźwiak
Zapisz się: tutaj!
sprawa poprzednio rozstrzygnięta/załatwiona milcząco
Ta przesłanka wymaga istnienia dwóch rozstrzygnięć odzwierciedlonych w osobnych decyzja, a pierwsza z nich ma charakter ostateczny. Należy podkreślić, że o tożsamości spraw możemy także mówić w wypadku spraw załatwnionych milcząco, które stają się ostateczne po upłynięciu 14 dni po upływie ustawowego terminu załatwienia sprawy. Co oznacza tożsamość spraw? Kwestię tę wyjaśniają komentatorzy: „Tożsamość będzie istniała, gdy występują te same podmioty w sprawie, dotyczy ona tego samego przedmiotu i tego samego stanu prawnego w niezmienionym stanie faktycznym tej sprawy. Przedmiotem postępowania będą interesy prawne lub obowiązki, które następnie po wydaniu decyzji stają się prawem nabytym (jego brakiem) lub obowiązkami prawnymi określonych podmiotów. Charakter i zakres praw nabytych z decyzji (brak ich nabycia) lub ustanowionych nią obowiązków stanowi o tożsamości załatwienia sprawy. Przesądzające znaczenie ma tożsamość przedmiotowa z uwagi na następstwa prawne dopuszczone na podstawie przepisów prawa.” (B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, wyd. 19, 2024).
skierowanie decyzji do podmiotu niebędącego stroną
„Z nieważnością o której mowa w art. 156 § 1 pkt 4 KPA mamy do czynienia w sytuacji, kiedy organ administracji decyzję kieruje do podmiotu, który nie jest stroną postępowania administracyjnego, przy czym słowo „kieruje” należy rozumieć jako kształtowanie sytuacji prawnej tego podmiotu, nałożenie na niego określonych praw lub obowiązków. Niezawiniona przyczyna błędnego skierowania decyzji do osoby niebędącej stroną nie wyłącza sankcji nieważności. Art. 156 § 1 pkt 4 nie uzależnia stwierdzenia nieważności decyzji z powodu kierowania jej do podmiotu niebędącego stroną od wiedzy czy też zawinienia organów administracji, a jedynie od stwierdzenia samego faktu wadliwego skierowania decyzji, niezależnie od tego czy decyzja ma charakter merytoryczny, czy formalny.” (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 listopada 2018 r., I OSK 4034/18).
Aby została zrealizowana przesłanka nieważności decyzji z powodu skierowania decyzji do niewłaściwego podmiotu niebędącego stroną, kumulatywnie muszą zostać spełnione dwie okoliczności:
„1) osoba, która została określona jako podmiot, który na mocy rozstrzygnięcia decyzją o uprawnieniu lub obowiązku nie ma w sprawie interesu prawnego lub obowiązku. Nie stanowi wypełnienia tej przesłanki doręczenie decyzji, jeżeli nie jest to połączone ze skutkami materialnoprawnymi dla tej osoby;
2) wystąpienie skutku materialnoprawnego przez rozstrzygnięcie o uprawnieniu lub obowiązku. (…) (B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, wyd. 19, 2024).
Oczywiście zatem omyłkowe doręczenie decyzji danej osobie, jeśli nie wiąże się ze skutkami materialnoprawnymi, nie będzie powodować nieważności tej decyzji.
niewykonalność decyzji
Kwestię tę celnie opisał NSA w uzasadnieniu do wyroku z dnia 3 marca 2023 r., sygn. akt II OSK 616/20: „Niewykonalność decyzji obejmuje zarówno niewykonalność faktyczną, jak i prawną. Niewykonalność decyzji ma charakter faktyczny, kiedy już w momencie wydania decyzji istnieje przeszkoda o charakterze faktycznym, obiektywnie wykluczająca określone działanie (m.in. ze względu na poziom wiedzy technicznej, rozwój technologii). Niewykonalność prawna pojawia się wtedy, gdy istnieją prawne zakazy lub nakazy, które stanowią nieusuwalną przeszkodę w wykonaniu praw lub obowiązków ustanowionych w decyzji. O niewykonalności w tym znaczeniu można mówić również wtedy, gdy wykonanie decyzji wiązałoby się z dokonaniem np. czynu niedozwolonego w rozumieniu przepisów prawa cywilnego.” (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 3 marca 2023 r., sygn. akt II OSK 616/20).
Ponadto należy podkreślić, że „niewykonalność decyzji powinna być spowodowana istnieniem przeszkód w jej wykonaniu, które znamionują dwie cechy: istniały już w dacie wydania decyzji i są nieusuwalne przez cały czas. Istotne jest przy tym, że jako miarodajny należy przyjąć stan rzeczy istniejący w dacie wydania kwestionowanej decyzji. Oznacza to, że w postępowaniu w przedmiocie stwierdzenia istnienia przesłanek nieważności ocenić należy, czy w dniu wydania decyzji istniały okoliczności uniemożliwiające wykonanie decyzji, czyniące ją niewykonalną, które nie ustąpiły i decyzja w dalszym ciągu nie może ulec wykonaniu.” (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 kwietnia 2023 r., sygn. akt II OSK 1178/20.
wykonanie decyzji powodowałoby karę
Ta przesłanka nieważności decyzji odnosi się do sankcji karnych objętych przepisami:
– Kodeksu karnego,
– Kodeksu karnego skarbowego,
– Kodeksu wykroczeń,
– innych pozakodeksowych przepisów karnych,
– innych przepisów dotycząych kar wymierzanych przez organy administracji publicznej.
nieważność z mocy prawa
„Stwierdzenie nieważności następuje – zgodnie z brzmieniem art. 156 § 1 pkt 7 KPA – na skutek wady, którą decyzja zawiera od chwili jej wydania, a więc tkwi ona w jej elementach. Nie będzie natomiast chodziło o wady związane z wykonaniem decyzji, czy też o skutki nią spowodowane„ (J. Borkowski, Zmiana i uchylanie, s. 140) [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, wyd. 19, 2024
Jakie są konsekwencje spełnienia opisanych powyżej przesłanek nieważności? Wyjaśnia to komentator K. Glibowski: „Stwierdzenie nieważności decyzji jest aktem deklaratoryjnym, obowiązującym z mocą wsteczną, a więc zawsze nawiązuje do stanu prawnego z wydania wadliwej decyzji. Organ nadzoru ma obowiązek zbadać, czy istnieje możliwość powrotu do stanu prawnego właśnie z tego dnia i w zależności od wyników ustaleń stwierdzić nieważność wadliwej decyzji, bądź też, w razie zaistnienia nieodwracalnych skutków prawnych, wydać w trybie art. 158 § 2 KPA decyzję stwierdzającą wydanie decyzji z naruszeniem prawa.” (
K. Glibowski [w:] R. Hauser, M. Wierzbowski (red), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, wyd. 8, 2023, art. 156, Nb 131.).
z uwzględnieniem „lipcowej” nowelizacji
prowadząca: prawnik Sylwia Juźwiak
Oferta „Premium” 1200 zł brutto za 15 uczestników,
każda następna osoba 20 zł brutto
lub w ofercie katalogowej 400 zł brutto za jedną zgłoszoną osobę, każda kolejna 90 zł brutto.
Więcej uczestników = lepsza oferta!
Napisz do nas i WYNEGOCJUJ CENĘ DLA SWOJEJ GRUPY!