#wokanda. Niezbędna potrzeba bytowa a przyznanie zasiłku celowego

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 5 kwietnia 2023 r., w sprawie o sygn. akt IV SA/Wr 40/23 przyjął następującą sentencję: „Niezbędną potrzebę bytową należy rozumieć potrzebę usprawiedliwioną ze względu na zachowanie życia, zdrowia, a także odgrywania ról społecznych, możliwości zarobkowania i pełnienia funkcji członka rodziny. Jest to potrzeba uzasadniona podstawowym katalogiem dóbr zasługujących na ochronę, z założenia konsumująca się jednorazowo, której zadość czyni zaspokojenie jej w minimalnym standardzie.”

Sąd wskazał, że materialnoprawną podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia stanowiły przepisy ustawy o pomocy społecznej. Sąd przywołał, że zgodnie z art. 2 ust. 1 u.p.s. pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Zadaniem pomocy społecznej jest wspieranie osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwianie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka, a także zapobieganie wskazanym w art. 2 ust. 1 u.p.s. trudnym sytuacjom przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem (art. 3 ust. 1 i ust. 2 u.p.s.).

Sąd wskazał, że jedną z form pomocy społecznej jest zasiłek celowy. Art. 39 ust. 2 u.p.s. stanowi, że zasiłek ów jest przyznawany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.

Główne pytanie, jakie stanowiło podstawę merytorycznego rozstrzygnięcia sądu sprowadzało się do oceny, czy (w wypadku gdy skarżąca spełniała kryteria dochodowe i osobiste, aby otrzymać zasiłek celowy), organ pierwszej instancji mógł przyznać zasiłek celowy w niższej niż dotychczas przyznawanej kwocie, powołując się na brak środków z uwagi na ograniczone możliwości finansowe pomocy społecznej oraz brak aktywności samej strony w poprawę warunków materialnych swojej rodziny?

Sąd w uzasadnieniu do wyroku podkreślił, że „wykładnia przepisów art. 39 ust. 1 i ust. 2 u.p.s. nie może prowadzić do uczynienia z pomocy stałego źródła utrzymania”. Sąd podkreślił, że „sam fakt spełnienia kryteriów ustawowych nie skutkuje automatycznym przyznaniem osobie zainteresowanej tego świadczenia [zasiłku celowego] i w wysokości zgodnej z jej oczekiwaniami, albowiem organy działają na zasadzie uznania administracyjnego”.

Sąd podkreślił, że organ rozpoznając wniosek o przyznanie zasiłku celowego musi mieć na względzie nie tylko interes osoby wnioskującej, lecz także interesy innych osób będących w trudnej sytuacji materialnej. Sąd wskazał, że „udzielając świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, organ kieruje się ogólną zasadą dostosowywania rodzaju, formy i rozmiaru świadczeń do okoliczności konkretnej sprawy, jak również uwzględnienia potrzeb osób korzystających z pomocy, jeżeli potrzeby te odpowiadają celom i możliwościom pomocy społecznej.”

Zdaniem Sądu „zasadnie organ pierwszej instancji przyjął, że z uwagi na ograniczoną ilość środków finansowych, którymi dysponował na realizację wszystkich swoich ustawowych zadań, konieczny był ich taki podział, aby zaspokoić najbardziej pilne i niezbędne potrzeby tylko osób i rodzin, które zostaną zakwalifikowane jako szczególnie uzasadnione przypadki.”

Cytowana wyżej pełna treść uzasadnienia do wyroku dostępna jest pod adresem: https://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/DC514B0DFC