Co grozi za znieważenie, napaść, naruszenie nietykalności cielesnej pracownika socjalnego?

W ustawie o pomocy społecznej ochrona pracownika socjalnego została przewidziana w art. 121 ust. 2, który stanowi, że pracownikowi socjalnemu przysługuje ochrona prawna przewidziana dla funkcjonariuszy publicznych. Co ważne, z ustawy wynika, że pracownikowi socjalnemu przysługuje jedynie ochrona prawna przewidziana dla funkcjonariusza publicznego, a nie status funkcjonariusza publicznego.

Jeśli chodzi o zakres ochrony wynikającego z powyższej zasady, obejmuje on karną odpowiedzialność sprawcy czynu stypizowaną w przepisach art. 222 – 224 i art. 226 Kodeksu Karnego (R. Frąckowiak, Ustawa o pomocy społecznej. Komentarz, Warszawa 2019).

„Przepisy te określają, że czynami karalnymi ściganymi na mocy ustawy są:

1. naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza,

2. czynna napaść,

3. wymuszenie (rozumiane jako zmuszenie funkcjonariusza do podjęcia albo zaniechania prawnej czynności służbowej), a także znieważenie funkcjonariusza publicznego.” (R. Frąckowiak, Ustawa o pomocy społecznej. Komentarz, Warszawa 2019).

W dniu 13.12.2023 r. przeprowadzimy dla Państwa szkolenie:

„Trudny klient lub podopieczny?

Jak radzić sobie w sytuacjach stresowych”.

Zapisz się: tutaj!

Program szkolenia:

1. Stres w sytuacji zagrożenia.

2. Diagnozowanie symptomów zagrożenia oraz modele reakcji na wydarzenia zagrażające zdrowiu i życiu.

3. Komunikacja w kontakcie z klientem.

4. Reagowanie na niestandardowe zachowania osób.

5. Deeskalacja – techniki przeciwdziałania przemocy w sytuacji kryzysowej.

6. „Prenegocjacje” w sytuacjach kryzysowych.

Więcej szczegółów o szkoleniu dowiesz się: tutaj!

Naruszenie nietykalności cielesnej pracownika socjalnego:

1. Kto narusza nietykalność cielesną funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3 (art. 222 § 1 k.k.).

1. Uwaga! Jeżeli powyższy czyn wywołało niewłaściwe zachowanie się funkcjonariusza lub osoby do pomocy mu przybranej, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia (art. 222 § 2 k.k.).

Naruszeniem nietykalności cielesnej jest fizyczne oddziaływanie na ciało człowieka, niepowodujące uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, mogące jednak pozostawić nieznaczne ślady (O. Chybiński, w: O. Chybiński, W. Gutekunst, W. Świda, Prawo, 1971, s. 204) [w:] R.A. Stefański (red.), Kodeks karny. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2023).

Ponadto do wyczerpania znamion powyższego przestępstwa konieczne jest działanie sprawcy czynu podczas lub w związku z pełnieniem przez funkcjonariusza publicznego obowiązków służbowych.

Czynna napaść na pracownika socjalnego:

1. Kto, działając wspólnie i w porozumieniu z inną osobą lub używając broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu albo środka obezwładniającego, dopuszcza się czynnej napaści na funkcjonariusza publicznego lub osobę do pomocy mu przybraną podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 (art. 223 § 1 k.k.).

2. Jeżeli w wyniku czynnej napaści nastąpił skutek w postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15 (art. 223 § 2 k.k.).

Powyższe przestępstwo czynnej napaści może występować w dwóch typach: podstawowym (§ 1) oraz kwalifikowanym (§ 2). Typ przestępstwa jest determinowany poprzez ocenę następstwa działania sprawcy, jako że surowsza odpowiedzialność jest związana ze spowodowaniem skutku w postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.

Czym jest czynna napaść? „Czynną napaścią jest działanie zmierzające do wyrządzenia krzywdy funkcjonariuszowi publicznemu, np. w postaci naruszenia nietykalności cielesnej lub uszkodzenia ciała, chociażby cel ten nie został osiągnięty, np. zamachnięcie się na niego w celu zadania ciosu nożem. Jest ona dokonana niezależnie od tego, czy pokrzywdzonemu została wyrządzona krzywda” (A. Gubiński, Zasady, s. 201 [w:] R.A. Stefański (red.), Kodeks karny. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2023).

Co istotne, „karalność czynnej napaści uzależniona jest od dokonania jej wspólnie i w porozumieniu z inną osobą lub przy użyciu broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu albo środka obezwładniającego. Działanie wspólnie i w porozumieniu ma miejsce w sytuacji, gdy sprawcy działają zarówno wspólnie, jak i w porozumieniu; oba te elementy muszą wystąpić kumulatywnie” (R.A. Stefański (red.), Kodeks karny. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2023).

Wymuszenie:

1. Pozbawieniu wolności do lat 3 podlega ten, kto stosuje przemoc lub groźbę bezprawną w celu zmuszenia funkcjonariusza publicznego albo osoby do pomocy mu przybranej do przedsięwzięcia lub zaniechania prawnej czynności służbowej (art. 224 § 2 k.k.).

2. Jeżeli następstwem czynu określonego powyżej jest skutek określony w art. 156 § 1 k.k. lub w art. 157 § 1 k.k., sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 (art. 224 § 3 k.k.).

    

Ważne definicje:

1. „Przemocą są wszelkie formy fizycznego oddziaływania. Istotne jest użycie siły fizycznej bez względu na jej intensywność.” (R.A. Stefański (red.), Kodeks karny. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2023).

2. Groźbą bezprawną jest zarówno groźba, o której mowa w art. 190 k.k., jak i groźba spowodowania postępowania karnego lub innego postępowania, w którym może zostać nałożona administracyjna kara pieniężna, jak również rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej; nie stanowi groźby zapowiedź spowodowania postępowania karnego lub innego postępowania, w którym może zostać nałożona administracyjna kara pieniężna, jeżeli ma ona jedynie na celu ochronę prawa naruszonego przestępstwem lub zachowaniem zagrożonym administracyjną karą pieniężną (art. 115 § 12 k.k.).

3. „Wywieraniem wpływu jest oddziaływanie na którykolwiek z tych organów w celu podjęcia lub zaniechania czynności urzędowej zgodnej z wolą sprawcy” (R.A. Stefański (red.), Kodeks karny. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2023).

4. Ciężki uszczerbek na zdrowiu w rozumieniu art. 156 § 1 k.k. to:

– pozbawienie człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,

– inne ciężkie kalectwo, ciężka choroba nieuleczalna lub długotrwała, choroba realnie zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita albo znaczna trwała niezdolność do pracy w zawodzie lub trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała,

– wycięcie, infibulacja lub innego trwałe i istotne okaleczenie żeńskiego narządu płciowego.

5. Średni uszczerbek na zdrowiu w rozumieniu art. 157 § 1 k.k. to z kolei naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, inny niż określony w art. 156 § 1 k.k. W teorii prawa skutek ów opisywany jest w następujący sposób:  „Artykuł 157 § 1 KK obejmuje bardzo szeroki zakres skutków na zdrowiu, które z jednej strony mogą znajdować się na pograniczu najcięższych postaci uszczerbku na zdrowiu z art. 156 § 1 KK, z drugiej zaś także te, które wiążą się z naruszeniem normalnego funkcjonowania organizmu na okres nieznacznie nawet przekraczający 7 dni. (…) W praktyce orzeczniczej realizacja znamion średniego uszczerbku na zdrowiu mającego postać naruszenia czynności narządu ciała przyjmowana jest w przypadku złamania kończyn, żeber, żuchwy, nosa, stłuczenia okolic dużych stawów, wstrząśnienia mózgu z dłuższą utratą przytomności, głębokich ran z powikłaniami gojenia, utraty lub rozchwiania zębów (H. Popławski, Przestępstwo, s. 67–68). Skutki o charakterze stricte czynnościowym (funkcjonalnym) mieszczące się w kategorii średniego rozstroju zdrowia to w szczególności stany chorobowe inne niż określone w art. 156 § 1 KK, trwające dłużej niż 7 dni.” (R.A. Stefański (red.), Kodeks karny. Komentarz. Wyd. 5, Warszawa 2020).

Znieważenie pracownika socjalnego:

1. Kto znieważa funkcjonariusza publicznego lub osobę do pomocy mu przybraną, podczas i w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku (art. 226 § 1 k.k.).

Czym jest znieważenie? „Znieważenie polega na uwłaczaniu czci drugiego człowieka przez okazywanie mu pogardy, ubliżanie, obraźliwe zachowanie w stosunku do niego. Chodzi o naruszenie godności człowieka. Istotą znieważenia jest okazanie pogardy, która głębiej wyraża ujemny stosunek do wartości jaką reprezentuje człowiek niż lekceważenie” (W. Kulesza, Zniesławienie, s. 174) [w:] R.A. Stefański (red.), Kodeks karny. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2023).

Należy podkreślić, że znieważenie pracownika socjalnego wyczerpie znamiona przestępstwa, jeśli miało miejsce podczas pełnienia obowiązków służbowych i w związku z nimi.

W kwestii obowiązków służbowych a czynności służbowych w kontekście odpowiedzialności za znieważenie funkcjonariusza, wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku Izby Karnej z dnia 25 sierpnia 2020 r., sygn. akt V KK 136/19: „W zakresie odpowiedzialności za przestępstwo stypizowane w art. 226 § 1 KK mieścić się może tylko takie zachowanie sprawcy czynu, które, po pierwsze, jest podejmowane w tym czasie (podczas), w którym funkcjonariusz publiczny pełni obowiązki służbowe, a więc kiedy funkcjonariusz publiczny podejmuje określoną działalność (czynności, zachowania) z nakazu (konieczności) wynikającego z jego służby, a po drugie, podjęte zostało w związku z taką działalnością funkcjonariusza publicznego. Podstawą zachowania funkcjonariusza publicznego musi być obowiązek wynikający z jego służby, a więc zachowanie mieszczące się w ramach jego obowiązków określonych stosownymi regulacjami prawnymi.”

Co powinien zrobić pracownik socjalny, jeśli stał się ofiarą któregoś z wyżej wymienionych przestępstw?

Oczywiście powiadomić Policję bądź prokuratora.

Dlaczego warto powiadomić także swojego pracodawcę?

1. Ponieważ zgodnie z art. 304 k.p.k.: Każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję (§ 1).

2. Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa (§ 2).

3. Co więcej, zgodnie z art. 209(3) Kodeksu pracy: Pracodawca jest obowiązany umożliwić pracownikom, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla ich zdrowia lub życia albo dla zdrowia lub życia innych osób, podjęcie działań w celu uniknięcia niebezpieczeństwa – nawet bez porozumienia z przełożonym – na miarę ich wiedzy i dostępnych środków technicznych.

Zapraszamy do udziału w organizowanym przez nas szkoleniu:

„Trudny klient lub podopieczny? Jak radzić sobie w sytuacjach stresowych.”

Termin : 13.12.23 r., godz. 09.00 – 12:00

Rejestracja: FORMULARZ REJESTRACYJNY