Nowela ustawy o pomocy społecznej. Nowe obowiązki dla dyrektorów i kierowników DPS!

W dniu 4 sierpnia 2023 r. prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw. Ustawa wprowadza m.in. nowe obowiązki dla dyrektorów i kierowników Domów Pomocy Społecznej.

Zgodnie z nowym art. 55c ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, dyrektor lub kierownik domu pomocy społecznej będzie zobligowany do prowadzenia rejestru zgłoszeń o zdarzeniach nadzwyczajnych dotyczących mieszkańców domu. Ów rejestr ma zawierać zgłoszenia o następujących zdarzeniach nadzwyczajnych dotyczących mieszkańców domu, związanych z zagrożeniem życia lub zdrowia tych mieszkańców: 1) wypadkach, 2) samouszkodzeniach, 3) obrażeniach ciała. Rejestr ma zawierać również: 1) imię i nazwisko osoby zgłaszającej, 2)  datę zgłoszenia, 3) opis i miejsce zdarzenia, 4) informację o podjętych działaniach następczych (art. 55c ust. 2-3 u.p.s.).

W sposób ogólnikowy nowe przepisy zakreślają także ochronę informacji dotyczących procedury przyjmowania i weryfikacji zgłoszeń. Zgodnie z art. 55c ust. 4 u.p.s. organizacja przyjmowania i weryfikacji zgłoszeń o zdarzeniach nadzwyczajnych, podejmowania działań następczych oraz związanego z tym przetwarzania danych osobowych powinna uniemożliwiać nieupoważnionym osobom uzyskanie dostępu do informacji oraz zapewniać ochronę poufności tożsamości osoby dokonującej zgłoszenia. Co istotne z perspektywy osób kierujących DPS, do przyjmowania i weryfikacji zgłoszeń o zdarzeniach nadzwyczajnych oraz podejmowania działań następczych będą mogły być dopuszczone wyłącznie osoby posiadające pisemne upoważnienie dyrektora lub kierownika domu pomocy społecznej (art. 55c ust. 5 u.p.s.).

Dyrektor lub kierownik d.p.s. zanonimizowane informacje zawarte w rejestrze będzie zobligowany przekazać wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), staroście jednostki samorządu terytorialnego prowadzącej dom pomocy społecznej lub zlecającej jego prowadzenie lub marszałkowi województwa w przypadku regionalnych domów pomocy społecznej – nie rzadziej niż raz na kwartał (art. 55c ust. 6 u.p.s.). Co istotne, po otrzymaniu informacji, wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta lub marszałek województwa, będzie miał w obowiązku niezwłoczną weryfikację przekazanych informacji w celu analizy i oceny zasadności podjętych działań następczych (art. 55c ust. 7 u.p.s.).

W dalszej kolejności wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta lub marszałek województwa będą zobligowani przekazać wojewodzie informację zbiorczą o zgłoszeniach o zdarzeniach nadzwyczajnych i podjętych działaniach następczych nie rzadziej niż raz na kwartał (art. 55a ust. 8 u.p.s.). Następnie informacja zbiorcza o zgłoszeniach o zdarzeniach nadzwyczajnych i podjętych działaniach następczych będzie przekazywana przez wojewodę ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego nie rzadziej niż raz na kwartał (art. 55a ust. 9 u.p.s.).

Nowością wprowadzoną nowelą z 28.07.2023 r. jest także możliwość świadczenia przez domy pomocy społecznej usług opieki krótkoterminowej osobom, które w nich nie zamieszkują. Zgodnie z art. 55a ust. 1 zmienionej ustawy o pomocy społecznej, dps będzie mógł świadczyć usługi wsparcia krótkoterminowego w formie pobytu całodobowego lub w formie dziennej osobom pełnoletnim wymagającym wsparcia z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niebędącym mieszkańcami domu. Podmiot prowadzący dom pomocy społecznej będzie miał obowiązek zgłoszenia wojewodzie informacji o zamiarze świadczenia przez dom usług wsparcia krótkoterminowego, ze wskazaniem liczby miejsc przeznaczonych na usługi wsparcia dziennego i całodobowego, w terminie 14 dni od dnia ich powstania (art. 55a ust. 2 u.p.s.).

Usługi wsparcia krótkoterminowego będą mogły być przyznane osobie, która ze względu na wiek, chorobę lub niepełnosprawność wymaga doraźnej pomocy w formie pobytu całodobowego lub w formie dziennej, ze względu na czasowe ograniczenie możliwości zapewnienia właściwego wsparcia w miejscu zamieszkania przez osoby na co dzień sprawujące opiekę nad tą osobą (art. 55a ust. 3 u.p.s.).

Rodzaj i zakres usług wsparcia krótkoterminowego będą uzależnione od: sytuacji osoby wymagającej wsparcia oraz jej indywidualnych potrzeb. Usługi wsparcia krótkoterminowego realizowane w formie pobytu całodobowego będą adekwatne do zakresu usług realizowanych przez dom pomocy społecznej na rzecz jego mieszkańców, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb osób korzystających z tej formy wsparcia. Usługi wsparcia krótkoterminowego realizowane w formie dziennej obejmować będą usługi, o których mowa w zdaniu poprzednim, ale z wyłączeniem pobytu całodobowego (art. 55a ust. 4-6 u.p.s.).

Ustawodawca wprowadził limity na korzystanie z usług wsparcia krótkoterminowego:

– usługi wsparcia krótkoterminowego realizowane w formie pobytu całodobowego będą mogły być przyznane na czas określony nie dłuższy niż 30 dni w roku kalendarzowym, z możliwością przedłużenia pobytu w szczególnie uzasadnionych przypadkach, o nie więcej niż kolejne 30 dni w roku kalendarzowym (art. 55b ust. 1 u.p.s.);

– usługi wsparcia krótkoterminowego realizowane w formie dziennej mogą być przyznane w wymiarze nie mniejszym niż 4 godziny dziennie i nie większym niż 12 godzin dziennie, nie większym niż 30 dni w roku kalendarzowym, z możliwością przedłużenia wsparcia w szczególnie uzasadnionych przypadkach, o nie więcej niż kolejne 30 dni w roku kalendarzowym (art. 55b ust. 2 u.p.s.);

– osoba może korzystać z usług wsparcia krótkoterminowego w danym roku kalendarzowym zarówno w formie pobytu całodobowego, jak i w formie dziennej, jednak łącznie dla obydwu form nie dłużej niż 60 dni w roku kalendarzowym (art. 55b ust. 3 u.p.s.);

Wnioski o przyznanie pomocy w formie usług wsparcia krótkoterminowego składane będą bezpośrednio do ośrodka pomocy społecznej, a w przypadku przekształcenia ośrodka pomocy społecznej w centrum usług społecznych na podstawie przepisów ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych – w centrum usług społecznych, właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby wymagającej wsparcia (art. 55b ust. 4 u.p.s.). Obligatoryjnie do wniosku składa się:

– oświadczenie o sytuacji osobistej i dochodowej osoby ubiegającej się o usługi wsparcia krótkoterminowego (oświadczenie składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia; składający oświadczenie zawiera w nim klauzulę o następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.” – klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń);

– dokumenty umożliwiające stwierdzenie okoliczności, że osoba ubiegająca się o wsparcie ze względu na wiek, chorobę lub niepełnosprawność wymaga doraźnej pomocy w formie pobytu całodobowego lub w formie dziennej, ze względu na czasowe ograniczenie możliwości zapewnienia właściwego wsparcia w miejscu zamieszkania przez osoby na co dzień sprawujące opiekę nad tą osobą;

– dokumenty wskazujące na rodzaj i zakres wsparcia, którego wymaga ta osoba (art. 55b ust. 5-6 u.p.s.).

Co istotne, w postępowaniu o przyznanie prawa do usług wsparcia krótkoterminowego nie przeprowadza się rodzinnego wywiadu środowiskowego, chyba że powstaną wątpliwości co do zgodności ze stanem faktycznym treści oświadczenia o sytuacji osobistej i dochodowej osoby ubiegającej się o usługi wsparcia krótkoterminowego (art. 55b ust. 7 u.p.s.). Nadto w przypadku gdy osoba ubiegająca się o usługi wsparcia krótkoterminowego deklaruje ponoszenie pełnej odpłatności za te usługi, sytuacji dochodowej nie ustala się (art. 55b ust. 8 u.p.s.).

W sprawie przyznania wsparcia krótkoterminowego wydawana jest decyzja. Kierownik ośrodka pomocy społecznej lub dyrektor centrum usług społecznych, wydaje decyzję przyznającą prawo do usług wsparcia krótkoterminowego po dokonaniu uzgodnień z konkretnym domem pomocy społecznej prowadzonym przez gminę, powiat lub na ich zlecenie, który będzie realizował usługi. Wydaną decyzję ośrodek pomocy społecznej lub centrum usług społecznych przekazują do gminy lub powiatu prowadzących lub zlecających prowadzenie domu pomocy społecznej (art. 55b ust. 9 u.p.s.). Decyzja przyznająca prawo do usług wsparcia krótkoterminowego określa wymiar i zakres usług, odpłatność za usługi, miejsce świadczenia usług oraz okres, na jaki zostały one przyznane (art. 55b ust. 10 u.p.s.).

Nowością wprowadzoną nowelą jest także przekształcenie mieszkań chronionych, które przeznaczone są przede wszystkim dla osób niepełnosprawnych, na mieszkania treningowe i wspomagane. Zgodnie z art. 2 ustawy zmieniającej, w ustawie z dnia 26 października 1995 r. o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa (Dz. U. z 2023 r. poz. 790 i 1114) użyte w art. 30a w ust. 1 w pkt 2 i w ust. 2 w pkt 1 wyrazy „mieszkania chronionego” zastępuje się wyrazami „mieszkania treningowego lub wspomaganego”. Z kolei art. 9 ust. 1 ustawy zmieniającej, podmioty prowadzące w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy mieszkania chronione są obowiązane do przekształcenia tych mieszkań w mieszkania treningowe lub mieszkania wspomagane w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. Z uwagi na powyższą zmianę, w ustawie o pomocy społecznej w art. 100 ust. 3 wyrazy „mieszkaniach chronionych i” zastąpiono wyrazami „mieszkaniach treningowych i wspomaganych oraz”.

Ustawa zmieniająca zgodnie z jej art. 15 wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 1 pkt 10, pkt 14 w zakresie dodawanego art. 55c, pkt 17 lit. b oraz pkt 20, które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2024 r.

Pełen tekst ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw pod adresem: USTAWA z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw (sejm.gov.pl).