Nowy wzór pouczenia i obowiązek pouczania wyłącznie przez pracowników socjalnych!

Od 22 czerwca 2023 r. obowiązuje nowy wzór pouczenia rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych dziecka, któremu pracownik socjalny zapewnił ochronę sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia dziecka w związku z przemocą domową. Zgodnie z art. 12c ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej, Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych określi, w drodze rozporządzenia, wzór pouczenia, o którym mowa w ust. 1, uwzględniając przydatność pouczenia dla ochrony dziecka oraz przysługujących uprawnień rodzicom, opiekunom prawnym lub faktycznym dziecka.

Co do okoliczności, kto ma obowiązek pouczać rodziców bądź opiekunów prawnych/faktycznych, to zgodnie ze znowelizowanym art. 12c ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej, o prawie do złożenia zażalenia oraz o czynnościach podjętych na podstawie art. 12a, a także o możliwości uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej pracownik socjalny dokonujący czynności, o których mowa w art. 12a, poucza rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych dziecka. Pouczenie to wręcza się na piśmie. W stosunku do starego brzmienia ustawy, obowiązek ten zostanie całkowicie przerzucony na pracowników socjalnych. Wcześniej pouczać w omawianym zakresie mógł także funkcjonariusz Policji.

Warto zaakcentować, że pracownik socjalny powinien pamiętać o odebraniu pokwitowania wręczonego pouczenia poprzez złożenie czytelnego podpisu na pouczeniu  przez rodziców bądź opiekunów prawnych/faktycznych.

Jeżeli zaś rodzic bądź opiekun prawny lub faktyczny odmówi podpisania odbioru pouczenia, na formularzu pouczenia należy odnotować ten fakt oraz wpisać przyczyny braku podpisania odbioru pouczenia.

Co do zaś treści pouczenia, zawiera ono szereg przydatnych informacji dla rodziców, opiekunów prawnych bądź faktycznych dziecka na temat przysługujących im uprawnień, w tym także o przysługującym im środku zaskarżenia na czynności pracownika socjalnego, który zapewnił ochronę dziecku przez umieszczenie go u innej niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej, w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub instytucjonalnej pieczy zastępczej, jakim jest zażalenie. Pouczenie zawiera także informację o siedmio-dniowym terminie na wniesienie zażalenia oraz pełną informację co do procedury rozpoznania przez Sąd zażalenia. Warto wiedzieć, że według treści art. 12b ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej, w zażaleniu można domagać się zbadania zasadności i legalności zapewnienia dziecku ochrony oraz prawidłowości jej dokonania.

Należy zaakcentować, że zgodnie z wcześniejszą wersją ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, istniał obowiązek pouczenia o możliwości złożenia zażalenia wraz ze wskazaniem sądu opiekuńczego właściwego miejscowo do jego rozpatrzenia (art. 12 c).

Obecnie ustawa o przeciwdziałaniu przemocy domowej już nie kreuje obowiązku wskazania wprost sądu właściwego do rozpoznania sprawy, ale – co istotne – w treści pouczenia pozostawiono miejsce do uzupełnienia dla pracowników socjalnych poprzez wpisanie, jaki konkretnie sąd będzie właściwy do rozpatrzenia zażalenia.

Pouczenie stanowi w istocie wyjaśnienie dla rodziców/opiekunów co do celu wszczętej procedury i zastosowanych przez pracownika socjalnego instrumentów prawnych: „W razie zagrożenia życia lub zdrowia dziecka w związku z przemocą domową pracownik socjalny zapewnia dziecku ochronę przez umieszczenie go u innej niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej w rozumieniu art. 115 § 11 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1138, z późn. zm.), dającej gwarancję zapewnienia dziecku bezpieczeństwa i należytej opieki, w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub instytucjonalnej pieczy zastępczej (art. 12a ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej (Dz. U. z 2021 r. poz. 1249, z późn. zm.))”.

Pouczenie wskazuje na obowiązek zawiadomienia Sądu o zaistniałej sytuacji przez pracownika socjalnego: „Pracownik socjalny, który zapewnił ochronę dziecku przez umieszczenie go u innej niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej, w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub instytucjonalnej pieczy zastępczej niezwłocznie, nie później niż w ciągu 24 godzin od zapewnienia ochrony dziecku, o fakcie zawiadamia sąd (art. 12a ust. 5 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej)”.

Ważna część pouczenia, to informacja o możliwości uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej. W tym zakresie, to jest co do zasad udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, a także zasad realizacji zadań z zakresu edukacji prawnej, pouczenie wprost odsyła do ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 945).

Pouczenie zawiera informację, iż na „nieodpłatną pomoc prawną można zapisać się: − telefonicznie – przez specjalny powiatowy numer do zapisów; − elektronicznie – pisząc na podany przez powiat adres e-mail lub zapisując się przy pomocy formularza dostępnego na stronie https://zapisy-np.ms.gov.pl. Lista punktów, w których można skorzystać z nieodpłatnej pomocy prawnej, znajduje się na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości: https://zapisy-np.ms.gov.pl/ Informacje o dostępnych punktach znajdują się także w siedzibach starostw powiatowych, urzędów gmin i urzędów miast oraz na ich stronach internetowych.”

Rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 21 czerwca 2023 r. w sprawie wzoru pouczenia rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych dziecka, któremu pracownik socjalny zapewnił ochronę w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia dziecka w związku z przemocą domową dostępne jest do pobrania tutaj: Rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 21 czerwca 2023 r. w sprawie wzoru pouczenia rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych dziecka, któremu pracownik socjalny zapewnił ochronę w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia dziecka w związku z przemocą domową (sejm.gov.pl)

Wzór pouczenia zawarty jest w załączniku do w/w rozporządzenia.