Rozporządzenie w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych. Omówienie zmian, które weszły w życie

1 maja 2023 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 16 lutego 2023 r., zmieniające rozporządzenie w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych (Dz.U. z 2023 r., poz. 395).

NOWE WYMOGI WOBEC SPECJALISTÓW

Rozporządzenie wprowadziło nowe wymogi wobec specjalistów świadczących usługi dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Od 1 maja 2023 r. muszą oni posiadać co najmniej trzymiesięczne doświadczenie zawodowe w pracy z osobami z zaburzeniami psychicznymi.

Ustawodawca wskazał także katalog jednostek, w których praca pozwalać będzie na uznanie, że wymóg doświadczenia został spełniony przez specjalistę. Tymi jednostkami są: 1) szpital psychiatryczny; 2) jednostka  organizacyjna pomocy społecznej dla osób z zaburzeniami psychicznymi; 3) placówka terapii lub placówka oświatowa, do której uczęszczają dzieci z zaburzeniami rozwoju lub upośledzeniem umysłowym; 4) ośrodek terapeutyczno-edukacyjno-wychowawczy; 5) warsztat terapii zajęciowej; 6) bądź też inna jednostka niż już wymieniona, jednakże świadcząca specjalistyczne usługi dla osób z zaburzeniami psychicznymi (§ 3 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 września 2005 r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych (Dz. U. Nr 189, poz. 1598 z późn. zm.).

Co istotne, ustawodawca używając szerokiego sformułowania „doświadczenie zawodowe”, jednocześnie ułatwił specjalistom formalne spełnienie tego wymogu. Z przepisu bowiem nie wynika, że konieczne jest zdobycie tego doświadczenia w ramach stosunku pracy – doświadczenie to można zatem zdobyć na podstawie cywilno-prawnej umowy, tzw. śmieciowej. Podejście ustawodawcy należy ocenić jako właściwe, gdyż celem przepisu jest w istocie poszukiwanie pracowników z doświadczeniem zawodowym, ale z uwzględnieniem, że nie będą oni odrzucani w procesie rekrutacji z przyczyn czysto formalnych, takich jak np. rodzaj umowy, na podstawie której to doświadczenie starający się o pracę zdobył.

Należy jednak postawić pytanie, za doświadczenie „zawodowe” będzie można uznać pracę, jaką student świadczył w ramach chociażby nieodpłatnych praktyk studenckich? Słowo „zawodowe” sygnalizuje, że doświadczenie to ma mieć charakter profesjonalny. Z tego względu student, który dopiero zdobywa wiedzę, nie posiadając żadnego doświadczenia, nie może być uznany za profesjonalistę. Z tego względu praktyka, którą wówczas wykonuje, zdaje się, nie powinna być oceniana jako „doświadczenie zawodowe”.

Warto podkreślić, że wprowadzenie obowiązku posiadania co najmniej trzymiesięcznego doświadczenia zawodowego w pracy z osobami z zaburzeniami psychicznymi zamiast starego obowiązku obowiązku posiadania co najmniej półrocznego stażu pracy w wymienionych jednostkach gwarantować będzie, że specjaliści faktycznie będą posiadać doświadczenie w pracy z osobami z zaburzeniami, a nie – jak zdarzało się wcześniej – doświadczenie w pracy we właściwej jednostce, w której tak naprawdę nigdy z osobami cierpiącymi na zaburzenia psychiczne nie mieli do czynienia!

W kontekście powyższego, od razu nasuwa się pytanie: a co z już zatrudnionymi specjalistami? Rozporządzenie zmieniające w § 2 stanowi jasno: osoby, które przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia posiadały co najmniej półroczny staż w zakładach rehabilitacyjnych, mogą świadczyć specjalistyczne usługi dla osób z zaburzeniami psychicznymi po dniu wejścia w życie niniejszego rozporządzenia.

NOWA TABELA ODPŁATNOŚCI

Rozporządzenie wprowadza także nową tabelę odpłatności za specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Zmiany, które w tej materii wprowadzono to zmniejszenie ilości przedziałów procentowych wpływających na wysokość odpłatności, przy jednoczesnym zachowaniu zasady, według której procent odpłatności ustalany jest w oparciu o kryterium dochodowe dla osoby samotnie gospodarującej.

W uzasadnieniu do projektu zmiany rozporządzenia wyjaśniono: „Obowiązujące przedziały dochodu uzyskiwanego przez osoby samotnie gospodarujące lub przypadające na osobę w rodzinie, oraz określone dla nich wskaźniki odpłatności powodują, że opłaty wnoszone za specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi są bardzo wysokie. Osoby korzystające ze specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi to głównie osoby nieaktywne zawodowo, utrzymujące się ze świadczeń rentowych, bądź pozostające na utrzymaniu rodziny.”

Szczegóły tabeli warto sprawdzić wprost w rozporządzeniu: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20230000395/O/D20230395.pdf

OPŁATA W DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ

Istotna zmiana, to dookreślenie, że opłata za specjalistyczne usługi jest wnoszona przez osobę uzyskującą pomoc w formie specjalistycznej usługi lub jej opiekuna będzie ustalona decyzją administracyjną!

NOWE ZWOLNIENIE Z PONOSZENIA ODPŁATNOŚCI

Nadto zgodnie z rozporządzeniem zmieniającym, w szczególnie uzasadnionych przypadkach osoba zainteresowana może być, na jej wniosek lub na wniosek pracownika socjalnego, częściowo lub całkowicie zwolniona z ponoszenia odpłatności na czas określony, zwłaszcza ze względu na konieczność ponoszenia zwiększonych wydatków na leki, leczenie, rehabilitację własną lub członka rodziny.

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE

• Do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie zmieniającego rozporządzenia, stosuje się nowe przepisy rozporządzenia (§ 3).
• Decyzje ośrodków pomocy społecznej ustalające wysokość odpłatności za specjalistyczne usługi, wydane przed dniem wejścia w życie nowego rozporządzenia, zachowują moc do dnia w nich określonego, jednak nie dłużej niż przez okres dwóch miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszego rozporządzenia (§ 4 ust. 1).
• Uwaga! Ośrodek pomocy społecznej albo centrum usług społecznych, przed upływem terminu, o którym mowa w zdaniu poprzedzającym, ustalą wysokość odpłatności za specjalistyczne usługi na podstawie zmieniającego rozporządzenia (§ 4 ust. 2).