Zmiany w ustawie o pomocy społecznej

Znajdujący się obecnie na etapie opiniowania projekt ustawy o zmianie ustawy pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw ma na celu - posłużmy się tutaj dłuższym cytatem z uzasadnienia do projektowanej ustawy - “wprowadzenie do regulacji ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2021 r. poz. 2268, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o pomocy społecznej”, zmian w zakresie:

1. mieszkań chronionych – projektowanych mieszkań treningowych i wspomaganych;
2. usług opiekuńczych – świadczonych w formie usług sąsiedzkich;
3. usług świadczonych przez domy pomocy społecznej – usług wsparcia krótkoterminowego;
4. wprowadzenia regulacji obligujących kierowników lub dyrektorów domów pomocy społecznej oraz podmioty prowadzące placówki zapewniające całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku do prowadzenia rejestru zgłoszeń o zdarzeniach nadzwyczajnych z udziałem mieszkańców lub osób przebywających w placówce, podejmowania działań następczych oraz przekazywania informacji właściwym organom;
5. udzielania zezwolenia na prowadzenie domu pomocy społecznej i placówki zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym oraz osobom w podeszłym wieku, w przypadku podejmowania tej działalności po raz pierwszy lub gdy wcześniejsza decyzja została uchylona w wyniku zaprzestania spełniania przesłanek do jej prowadzenia.”

Pierwsza zmiana będzie dotyczyła przede wszystkim zmiany obecnego nazewnictwa różnicującego dwa typy dotychczasowych mieszkań chronionych. Mieszkanie treningowe będzie służyło do świadczenia usług bytowych oraz nauki w obszarze rozwijania lub utrwalania samodzielności, sprawności w zakresie samoobsługi, pełnienia ról społecznych w integracji ze społecznością lokalną, w celu umożliwienia prowadzenia samodzielnego życia. Natomiast w mieszkaniu wspomaganym świadczone będą usługi bytowe oraz pomoc
w wykonywaniu czynności niezbędnych w życiu codziennym i realizacji kontaktów społecznych, w celu utrzymania lub rozwijania samodzielności osoby na poziomie jej psychofizycznych możliwości. Poszerzeniu ulegnie również katalog podmiotów uprawnionych do prowadzenia mieszkań treningowych i wspomaganych. Obecnie takimi podmiotami są jednostki organizacyjne pomocy społecznej lub organizacje pożytku publicznego. Projektowane zmiany wprowadzają możliwość prowadzenia mieszkań treningowych i wspomaganych również przez organizacje pozarządowe nie będące organizacjami pożytku publicznego.

Usługi sąsiedzkie są już znane praktykom pomocy społecznej. Do tej pory byłe realizowane głównie w ramach projektów lub programów, np. “Korpus Wsparcia Seniorów”. Projektowana ustawa zakłada uregulowanie usług sąsiedzkich na gruncie ustawy o pomocy społecznej jako formy realizacji usług opiekuńczych. Stosowny przepis miałby zostać dodany do art. 17 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, co oznacza, że usługi sąsiedzkie będą należały do zadań własnych gminy i to gmina zdecyduje, czy będzie je realizować.

Pewną nowością będzie wprowadzenie usług wsparcia krótkoterminowego przez domy pomocy społecznej. Ma ona na celu odpowiedzieć na potrzebę zapewnienia doraźnej i czasowej opieki, w sytuacji kiedy opiekunowie, na co dzień świadczący opiekę nad osobą niesamodzielną, nie są w stanie przez pewien czas tej opieki świadczyć. Jak wskazują autorzy projektu: “usługa wparcia krótkoterminowego w formie pobytu całodobowego będzie mogła zostać przyznana na czas określony nie dłuższy niż 30 dni w roku, z możliwością  przedłużenia pobytu, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, nie dłużej niż o kolejne 30 dni. Natomiast usługa wsparcia krótkoterminowego w formie dziennej będzie mogła zostać przyznana w wymiarze nie mniejszym niż 4 godziny dziennie i nie większym niż 12 godzin dziennie, nie dłużej niż 30 dni w roku, z możliwością przedłużenia wsparcia, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, nie dłużej jednak niż o kolejne 30 dni. Łącznie usługa wsparcia krótkoterminowego niezależnie od formy nie będzie mogła przekroczyć 60 dni w roku kalendarzowym”.

Wzmocnienie działań nadzorczych ma nastąpić przez obowiązek prowadzenia rejestru zgłoszeń o zdarzeniach nadzwyczajnych z udziałem osób przebywających w placówce. Projektowany przepis, jako przykłady takich zdarzeń wymienia w szczególności: wypadki, samouszkodzenia, obrażenia ciała, pozostałe zdarzenia związane z zagrożeniem życia lub zdrowia. Dyrektor lub kierownik domu pomocy społecznej przekazuje ww. informacje wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), staroście lub marszałkowi województwa nie rzadziej niż raz na kwartał, a następnie zbiorcza informacja o zdarzeniach nadzwyczajnych przekazywana jest do wojewody.

Jako swoistą ciekawostkę można wskazać refleksję jaką autorzy projektu podjęli nad zagadnieniem aktów agresji skierowanych przeciwko pracownikom socjalnym. Ponieważ –  zdaniem autorów nowelizacji – część przypadków, gdy pracownicy socjalni padają ofiarami napaści lub innych form agresji nie jest obecnie rejestrowana, projekt przewiduje obowiązek wprowadzenia do rejestru centralnego informacji o każdym zdarzeniu z użyciem przemocy wobec pracownika socjalnego w przeciągu 3 dni od jego wystąpienia. Ma to pozwolić zbadać rzeczywistą skalę problemu i pomóc w wypracowaniu systemowych rozwiązań.

Chociaż projekt znajduje się jeszcze na wczesnym etapie prac legislacyjnych, to zważywszy na zakres proponowanych zmian warto już teraz szczegółowo przyjrzeć się jego głównym założeniom. Kompleksową analizę projektowanych przepisów znajdziecie Państwo w naszym szkoleniu: Najważniejsze zmiany w ustawie o pomocy społecznej.